Chiến lược trong điều trị và phòng ngừa hen phế quản ở trẻ dưới 5 tuổi

PHẦN A. CHẨN ĐOÁN

Ý CHÍNH

• Khò khè tái diễn khá thường gặp ở trẻ bằng hoặc nhỏ hơn 5 tuổi, điển hình thường xảy ra sau nhiễm virus đường hô hấp trên. Do vậy khó có thể xác định đợt khò khè nào là biểu hiện ban đầu của hen.

• Các phân loại trước đây về các thể khò khè (khò khè từng đợt và khò khè đa yếu tố khởi phát; hoặc khò khè thoáng qua, khò khè dai dẳng, và khò khè khởi phát muộn) có vẻ không xác định được các kiểu hình ổn định, và không mang nhiều ý nghĩa về mặt lâm sàng. Tuy nhiên, nghiên cứu đang được tiến hành gợi ý rằng các kiểu hình mang tính ứng dụng lâm sàng hơn sẽ được mô tả và phác đồ điều trị theo kiểu hình là khả thi. • Trẻ nhỏ với tiền sử khò khè có nhiều khả năng bị hen hơn nếu chúng có:

• Khò khè hoặc ho xảy ra khi vận động, cười hay khóc, hoặc khi không có nhiễm trùng hô hấp rõ ràng. o Tiền sử bệnh dị ứng khác (viêm da cơ địa hoặc viêm mũi dị ứng), nhạy cảm với dị nguyên hoặc có người thân trực hệ đã được chẩn đoán hen.

• Triệu chứng lâm sàng cải thiện trong 2-3 tháng điều trị với thuốc kiểm soát hen và trở nặng sau khi ngưng thuốc.

HEN VÀ KHÒ KHÈ Ở TRẺ NHỎ

Hen là bệnh mạn tính thường gặp nhất ở trẻ nhỏ và là nguyên nhân hàng đầu của gánh nặng bệnh tật do bệnh mạn tính ở trẻ em, dựa trên số ngày nghỉ học, số lần khám cấp cứu và nhập viện. Hen thường khởi phát sớm trong thời thơ ấu, có tới phân nửa số bệnh nhân hen khởi phát triệu chứng trong giai đoạn này. Nam khởi phát hen sớm hơn nữ.

Chưa có can thiệp nào được chứng minh có thể phòng ngừa hen hoặc thay đổi diễn tiến tự nhiên dài hạn của nó. Cơ địa dị ứng có ở phần lớn trẻ hen trên 3 tuổi, và nhạy cảm với dị nguyên đặc hiệu (nhất là đa nhạy cảm từ lúc đầu đời) là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng nhất cho sự phát triển của hen.

Khò khè khởi phát do virus

Khò khè tái diễn khá thường gặng ở trẻ bằng hoặc nhỏ hơn 5 tuổi. Nó thường đi cùng với nhiễm trùng đường hô hấp trên (upperrespiratory tract infections; URTI), vốn xảy ra khoảng 6-8 đợt mỗi năm ở lứa tuổi này.732 Nhiễm virus đường hô hấp (virus hô hấp hợp bào và rhinovirus) có liên quan đến khò khè tái diễn trong suốt thời thơ ấu. Khò khè ở nhóm tuổi này rất đa dạng, và không phải các trường hợp khò khè đều gợi ý hen. Phần lớn các đợt khò khè ở trẻ em là do virus, dù trẻ có hen hay không. Do đó, khó mà xác định khi nào khò khè đi cùng nhiễm trùng hô hấp thực sự chỉ một đợt bệnh riêng biệt hay là biểu hiện tái đi tái lại của hen trẻ em.730,733 Ở trẻ dưới 1 tuổi, viêm tiểu phế quản có thể có biểu hiện khò khè nhưng thường đi cùng với những biểu hiện lâm sàng khác như nghe phổi có ran ẩm.

Các kiểu hình hen

Trước đây, có 2 cách phân loại khò khè chính (còn gọi là “kiểu hình khò khè”) được đề xuất:

• Phân loại theo triệu chứng: dựa vào liệu đứa trẻ chỉ có khò khè từng đợt (khò khè trong từng đợt riêng biệt, thường liên quan đến URTI, và không có triệu chứng giữa các đợt), hoặc khò khè đa yếu tố khởi phát (khò khè từng đợt mà giữa các đợt vẫn có triệu chứng, vd. trong khi ngủ hoặc khò khè xuất hiện sau vận động, cười, hoặc khóc).

• Phân loại dựa vào xu hướng diễn tiến theo thời gian: hệ thống phân loại này ban đầu được xây dựng dựa trên phân tích hồi cứu dữ liệu từ một nghiên cứu đoàn hệ. Nó bao gồm khò khè thoáng qua (các triệu chứng bắt đầu và kết thúc trước 3 tuổi); khò khè dai dẳng (triệu chứng bắt đầu trước 3 tuổi và tiếp tục qua tuổi thứ 6), và khò khè khởi phát muộn (triệu chứng bắt đầu sau 3 tuổi). Các kiểu hình này đã được củng cố trong những nghiên cứu tiếp theo thông qua phương pháp phân tích thống kê không giám sát.

Chẩn đoán và quản lý hen ở trẻ 5 tuổi và nhỏ hơn Tuy nhiên, phân loại từng trường hợp cụ thể vào những kiểu hình khò khè này vẫn là là thách thức trong các tình huống lâm sàng thực tế, và giá trị lâm sàng của chúng, cũng như những cách phân loại và hệ thống dự đoán hen khác, vẫn là đối tượng đang được tích cực nghiên cứu. Ví dụ, một nghiên cứu thực hiện trong điều kiện đạt được sự tuân thủ điều trị cao cho thấy rằng dùng ICS hàng ngày giúp giảm đợt cấp ở trẻ trước tuổi đến trường có đặc điểm nhạy cảm với thú cưng trong nhà hoặc nhạy cảm đa dị nguyên có viêm da cơ địa’, nhưng không giảm đợt cấp ở những trẻ được mô tả ‘nhạy cảm tối thiểu’ hoặc ‘nhạy cảm với khói thuốc lá.

CHẨN ĐOÁN LÂM SÀNG

Chẩn đoán chính xác hen ở trẻ 5 tuổi và nhỏ hơn có thể khó khăn, bởi vì các triệu chứng hô hấp từng đợt như khò khè và ho cũng có thể phổ biến ở những trẻ không hen, đặc biệt ở trẻ 0-2 tuổi và khó mà đánh giá thường quy giới hạn luồng khí hoặc đáp ứng với test giãn phế quản ở nhóm tuổi này. Cách tiếp cận dựa trên xác suất, dựa trên kiểu triệu chứng trong và giữa các đợt nhiễm virus hô hấp, có thể hữu ích khi thảo luận với bố mẹ hoặc người chăm sóc. (Bàng 6-1&2). Cách tiếp cận này cho phép đưa ra quyết định về việc có điều trị thử thuốc kiểm soát hen hay không. Điều quan trọng là đưa ra quyết định cá thể hoá với từng trẻ, tránh điều trị không đủ hoặc quá mức.

Bảng 6-1. Khả năng hen ở trẻ 5 tuổi và nhỏ hơn

Xem đầy đủ tại đây: https://nhathuocngocanh.com/chien-luoc-trong-dieu-tri-va-phong-ngua-hen-phe-quan-o-tre-duoi-5-tuoi/