Eĥoŝanĝo ĉiuĵaŭde與世界語代替書寫系統
前段時候偶然看到一個怪異的世界語短語：Eĥoŝanĝo ĉiuĵaŭde，由eĥo（迴聲） + ŝanĝo（改變）和ĉiu（每個）+ ĵaŭde（在周四）組成，直譯過來就是：“每週四迴聲改變”。
這個短語的發明者是德國世界語者Martin WEICHERT，他是漫畫《Gogo la testudo》的創作者和虛擬世界語圖書館的發起人。
Eĥoŝanĝo ĉiuĵaŭde實際上毫無意義，唯一的作用是測試世界語字母在某個系統環境下能否被正確地顯示，因為這個詞組包含了所有世界語的加符字母（戴帽字母）。
這裡先解釋一下，世界語一共有28個字母，本著一字一音的原則，不使用二合字母（比如/tʃ/就是ĉ而不是ch）或者變讀（比如/dʒ/就是ĝ而不是g在i、e前變讀），但也不使用q、x、y、w四個字母。
於是字母表中就多了ĉ、ĝ、ĥ、ĵ、ŝ、ŭ，而Eĥoŝanĝo ĉiuĵaŭde正好包含了這6個字母。
除了ŭ之外的幾個字母，都是世界語獨有的，在過去需要專屬的字模，現在則是缺少輸入法。因此為這6個字母尋找替代方案，從很早之前就開始了。
下面就舉幾個典型的替代方案：
（1）H系統（H-sistemo）
- ch = ĉ (chemizo = ĉemizo)
- gh = ĝ (ghi = ĝi)
- hh = ĥ (monahhejo = monaĥejo)
- jh = ĵ (ajho = aĵo)
- sh = ŝ (shipo = ŝipo)
- u = ŭ (au = aŭ)
如果用這個系統書寫Eĥoŝanĝo ĉiuĵaŭde，就會變成Ehhoshangho chiujhaude。
這個方案是世界語創始人柴門霍夫在《第二書》（Dua Libro）的附錄中首次提出的，這套系統也被世界語學院定為“基本代替書寫系統”。
雖然這個系統是柴門霍夫本人提出的，但還是有一些批評意見，主要認為h本身就是一個世界語字母，這樣的轉寫與“一字一音”的原則相違背，而且使得u有/u/和/w/兩個發音。
而且這個系統容易造成混淆，比如flughaveno,、chashundo等詞就容易誤讀成fluĝaveno、chaŝundo，而traŭmata如果寫成traumata，又容易搞錯重音。 Zamenhof建議在這種情況下插入撇號以消除歧義，比如flug'haveno、chas'hundo。
（2）X系統（X-sistemo）
- cx = ĉ (cxemizo = ĉemizo)
- gx = ĝ (gxi = ĝi)
- hx = ĥ (monahxejo = monaĥejo)
- jx = ĵ (ajxo = aĵo)
- sx = ŝ (sxipo = ŝipo)
- ux = ŭ (aux = aŭ)
如果用這個系統書寫Eĥoŝanĝo ĉiuĵaŭde，就會變成Ehxosxangxo cxiujxauxde。
這是現在最為流行的替代書寫系統，因為x不是世界語字母，所以不會發生誤讀，而且很容易輸入。
當然批評聲音也不少，比如有人認為這個形式不夠國際化，給世界語增加了陌生感；有人認為一些非世界語的名詞中包含x，容易引發混淆，比如法語的Michaux，容易誤解為Michaŭ；
還有人認為它看起來很醜，比如ĝi ŝanĝiĝas（它正在改變），就會被寫成：gxi sxangxigxas，這就相當令人抓狂了。
（3）QWXY系統（QWXY-sistemo）
- tx = ĉ (txemizo = ĉemizo)
- dy = ĝ (dyi = ĝi)
- q = ĥ (monaqejo = monaĥejo)
- y = ĵ (ayo = aĵo)
- x = ŝ (xipo = ŝipo)
- w = ŭ (aw = aŭ)
這個系統源自美國，採用4個英文字母（q, w, x, y）和兩個二合字母（dy, tx）。如果用這個系統書寫Eĥoŝanĝo ĉiuĵaŭde，就會變成Eqoxandyo txiuyawde。
（4）新輔助字母（Nova Helpalfabeto）
- ch = ĉ (cxemizo = ĉemizo)
- j = ĝ (gxi = ĝi)
- kh = ĥ (monahxejo = monaĥejo)
- zh = ĵ (ajxo = aĵo)
- sh = ŝ (sxipo = ŝipo)
- j = y (homoj = homoy)
- ŭa → wa, ŭe → we, ŭo → wo
- aŭ → au, eŭ → eu, oŭ → ou
如果用這個系統書寫Eĥoŝanĝo ĉiuĵaŭde，就會變成Ekhoshanjo chiuyaude。
除了以上四種，世界語還有w-sistemo（僅用w代替ŭ）、Internacia、Sefosas等系統，以及西里爾字母等非拉丁字母的轉寫形式，之後有機會可以單開一篇再講。
對了，波蘭語中也有一個能打盡所有加符字母的詞：Zażółć gęślą jaźń。
Reference：
- eĥoŝanĝo ĉiuĵaŭde - Wiktionary
- Eĥoŝanĝo ĉiuĵaŭde - Vikipedio (wikipedia.org)
- Esperanta/ alfabeto - Vikipedio (wikipedia.org)